گیاهی خودرو از تیرهٔ سبزی‌آساها، بومی جنوب اروپا، شمال آفریقا و نواحی معتدل آسیا ست. در اکثر نقاط ایران خصوصاً در شهرستان لارستان شهرقدیم و نواحی شرقی و شمال شرقی و همچنین آذربایجان، سلسله جبال بختیاری و شهرستان اقلید به فراوانی می‌روید. برگ‌های آن مرکب است و از ۴ تا ۷ زوج برگ به اضافهٔ یک برگچهٔ انتهایی تشکیل یافته‌است که به سبب ترشح شیره، چسبنده‌اند. گلهایش مایل به آبی و میوه‌اش شامل ۵ تا ۶ دانهٔ مایل به قهوه‌ای است. ریشه و ساقهٔ زیرزمینی آن مصرف دارویی دارد. ریشه‌ها و پاجوش‌های این گیاه دارای پوستی قهوه‌ای‌رنگ یا سیاه و مغز زردرنگ است. در متون کهن کشاورزی به شیرین‌بیان، سوس گفته می‌شود و ریشه‌ی آن را اصل سوس گویند. این گیاه بومی جنوب اروپا و آسیا است و به عنوان “ریشه شیرین” منسوب است و ریشه شیرینش بسیار شیرین تر از شکر است.این گیاه هزاران سال است که در سیستم سنتی پزشکی چینی مورد توجه قرار گرفته است و به عنوان ” حافظ صلح ” شناخته می شود. شیرین بیان یکی از پرمصرف ترین گیاهان در سراسر جهان است و در حال حاضر در روسیه, اسپانیا, فرانسه, انگلستان, آلمان, خاورمیانه و آسیا رشد می کند.
شیرین بیان منبع خوبی از انواع ویتامین B و ویتامین E و مواد معدنی از جمله پتاسیم و منیزیم است. اطلاعات تغذیه‌ای زیر برای مقدار (۱۴ گرم) از شیرین بیان توسط USDA ارائه شده است.
کاربرد عصاره جامد شیرین بیان:
الف:کاربرد دارویی
اسید گلیسیریزیک و گلیسیریزین و سایر مواد موجود در عصاره جامد شیرین بیان جهت درمان تصلّب شرایین، زخم‌های گوارشی، زخم و التهاب معده و روده، سرطان معده، سوء هاضمه، زخم و التهاب دهان، خستگی مزمن، ایدز، سل ریوی، آسم، گلو درد، آفتاب سوختگی، ترک خوردگی لب، بیماری آدیسون همچنین جهت افزایش باروری زنان و درمان علایم یائسگی، تقویت غده آدرنال، تقویت حافظه، کاهش استرس و افسردگی، کاهش سطح کلسترول خون و درمان چاقی، نرم کردن مخاط سینه و … مفید می باشد همچنین این محصول ارزشمند به عنوان ضد سرفه مورد استفاده قرار می گیرد.
این محصول جهت خلط‌آوری موثر بوده همچنین ادرار آور و ملیّن است
عصاره جامد شیرین بیان ضدویروس موضعی برای زخم و التهاب زونا، چشم، دهان، لثه ها و دستگاه تناسلی بوده و در درمان عفونت های ویروسی و باکتریایی موثر می باشد.
در طب سنتی از این محصول برای درمان اسپاسم عضلات و تورم، برونشیت، روماتیسم و ورم مفاصل و … استفاده می گردد.
عصاره جامد شیرین بیان برای تقویت سیستم ایمنی بدن و پیشگیری از سرطان، سم زدایی و تقویت کبد، قلب و عروق همچنین جهت تقویت صدا مورد مصرف قرار می گیرد.
فرم دیگر مصرف دارویی این عصاره در داروسازی، مخفی نمودن طعم ناپسند بعضی از داروها نظیر سولفات کینین، آلوئی، کاسیا و … می باشد همچنین این محصول ارزشمند به مسهل های قوی نیز که مصرف آنها معمولا ناراحتی شدید به وجود می آورد اضافه می شود زیرا مصرف این ماده باعث کم شدن انقباضات روده می گردد.
این ماده عوارض جانبی برخی از داروها را کاهش داده و اثرات فارماکولوژیک را افزایش می دهد
ب:کاربرد بهداشتی:
ترکیبات موجود در عصاره جامد شیرین بیان خاصیت ضد میکروبی دارد و به عنوان ماسک ضد لک و روشن کننده پوست میتوان از آن استفاده نمود به همین دلیل در انواع کرم ها نیز کاربرد دارد همچنین برای جلوگیری از پوسیدگی دندان مفید می باشد بنابراین میتوان از این محصول به عنوان ماده ضد پوسیدگی در محلول‌های شستشوی دهان و خمیر دندان‌ها استفاده نمود.
عصاره جامد شیرین بیان در سایر محصولات بهداشتی مانند لوسیون، تونیک مو، رنگ مو، عطر و … نیز کاربرد دارد.
ج:کاربرد غذایی:
کاربرد دیگر این ماده شیرین کردن فرآورده های غذایی می باشد زیرا پنجاه برابر از قند (Sucrose) شیرین تر بوده و در انواع گسترده‌ای از تنقلات و مواد غذایی مانند آب نبات، ژله، پاستیل، کیک، شکلات، کاکائو، نان، نان شیرینی، سس ها، بستنی، شربت، نوشابه، دمنوش، آدامس، ماءالشعیر، نوشیدنی های تخمیری، کنسرو، قارچ همچنین آنتی اکسیدان ها و … یافت می‌شود.
د:کاربرد صنعتی:
مصرف دیگر این ماده در دخانیات و تنباکو به عنوان عامل طعم دهنده می باشد که شیرینی طبیعی به محصول نهایی می دهد.
همچنین به دلیل وجود مواد ساپونینی در این محصولات و البته به دلیل شباهت اسید گلیسیریزیک به ساپونوزیدها در ایجاد کف ثابت و با دوام، این محصول به عنوان ماده کف زا در مواد شوینده مانند شامپو، مایع دستشویی، ظرف شویی، لباسشویی، صابون و … همچنین فوم حفاری(در عملیات های حفاری چاه های نفت و گاز کاربرد دارد)، فوم آتش نشانی(برای اطفا حریق کاربرد دارد)، فوم بتن(جهت کفسازی و شیب بندی ساختمان ها، پر کردن حفره ها، چاه های آب و فاضلاب، قوس تونل ها، معادن و چاه های متروک همچنین ساخت بلوک سبک و … کاربرد دارد) مورد استفاده قرار می گیرد.
این محصول در صنایع نساجی جهت رنگ رنگرزی همچنین صنعت جوهرسازی، دباغی چرم و … نیز کاربرد دارد.
عصاره جامد شیرین بیان در ساخت واکس کفش، روکش مبل و پرده مورد استفاده قرار می گیرد
آیا شیرین بیان برای شما خوب است؟
تحقیقات نشان می دهند که شیرین بیان برای بیماری های زیر مفید است:
مشکلات گوارشی:
یک مطالعه در سال 2011 که در مجله طب جایگزین و مکمل شواهدمحور منتشر شد، نشان داد افرادی که از پری قسمت فوقانی شکم، آروغ زدن، ترش کردن و بی اشتهایی رنج می بردند، 75 گرم عصاره ریشه شیرین بیان را دو بار در روز به مدت 30 روز مصرف می کردند که بعد از دو هفته با بهبود علایم مواجه شدند.
شیرین بیان می تواند به مشکلات معده مربوط به باکتری اچ. پیلوری که باعث زخم معده می شود، کمک کند. یک مطالعه در سال 2016 که در مجله بیماری های عفونی برزیل منتشر شد، نشان داد که مصرف عصاره شیرین بیان در کنار داروهای درمان کننده باکتری اچ. پیلوری می تواند به ریشه کن کردن این باکتری کمک کند.
گلودرد: در گذشته از شیرین بیان برای تسکین گلودرد استفاده می شد و اکنون برخی شواهد نیز کاربرد این گیاه را در درمان گلودرد تایید می کنند. دانشمندان مصری در سال 2016 مطالعه ای را روی بیماران قبل و بعد از عمل انجام دادند. معمولا بعد از عمل، وقتی لوله تنفس از بیمار جدا می شود، بیشتر بیماران گلودردی را بعد از عمل تجربه می کنند. این دانشمندان گیاه شیرین بیان یا یک داروی سنتی را قبل از عمل به بیماران می دادند. نتایج نشان داد که غرغره شیرین بیان به اندازه غرغره داروهای سنتی موثر است.
دندان درد: مطالعات آزمایشگاهی نشان داد که شیرین بیان می تواند باکتری های مربوط به پوسیدگی دندان را از بین ببرد. یک مطالعه در دانشگاه واشنگتن در سال 2008 نشان داد که قرار دادن قرص حاوی شیرین بیان در دهان می تواند زخم و آفت های دهانی را تسکین دهد.
گرگرفتگی در دوران یائسگی: یک مطالعه در سال 2012 که در مجله پژوهشی فارماکولوژی ایران منتشر شد، نشان داد زنان یائسه که گرگرفتگی را تجربه کردند، 330 میلی گرم عصاره ریشه شیرین بیان را 3 بار در روز مصرف می کردند که در نهایت با کاهش دفعات و شدت گرگرفتگی مواجه شدند.
مشکلات پوستی: یک مطالعه توسط دانشگاه شهید بهشتی ایران که در سال 2010 انجام شد، نشان داد که عصاره برگ و ریشه شیرین بیان می تواند به درمان عفونت های پوستی ناشی از باکتری استافیلاکوک مثل زخم زرد کمک کند.
درمان آکنه
وجود مقادیر بالای ویتامین‌ها، مواد معدنی و روغن فلاونوئید در ریشه شیرین بیان و خواص ضد التهابی ریشه شیرین بیان به درمان آکنه و جوش صورت و قرمزی ناشی از جوش کمک می‌کند.
درمان آفتاب سوختگی
ریشه شیرین بیان از بهترین روش‌های گیاهی و طبیعی برای پیشگیری و درمان آفتاب سوختگی محسوب می‌شود.
کبد
شیرین بیان حاوی گلیسیرریزین است و ایتن ماده موجب سم زدایی و پاک سازی کبد می‌شود و به دلیل خواص ضد ااتهابی که دارد، اثرات استرس اکسیداتیو بر روی کبد را کاهش می دهد. مصرف ریشه شیرین بیان می‌تواند به درمان کبد چرب غیر الکلی کمک کند.
کاهش درد قاعدگی و رفع علائم یائسگی
ریشه شیرین بیان دارای خواص ضد التهابی است و میتوان از آن برای درمان سندروم پیش از قاعدگی و همچنین درد پریود استفاده کرد. همچنین مصرف ریشه شیرین بیان در دوران یائسگی، گر گرفتگی را به طور قابل ملاحظه ای کاهش می‌دهد.
درمان ناباروری مردان
ریشه شیرین بیان با افزایش سطح هورمون تستوسترون و افزایش تعداد اسپرم در مردان به درمان اختلالات نعوظ و ناباروری در مردان کمک می‌کند.
درمان سرطان
طب سنتی چینی از شیرین بیان برای درمان انواع سرطان، استفاده می‌کند. برخی تحقیقات نشان داده‌اند که ریشه شیرین بیان می تواند به درمان سرطان سینه و سرطان پروستات کمک کند.
خواص شیرین بیان برای معده
عصاره شیرین بیان حاوی گلابریدین و گلابرون، که فلاونوئید‌های موجود در ریشه شیرین بیان هستند، در تسکین ناراحتی معده مؤثر است. از عفونت های رایج دستگاه گوارش، آلودگی به باکتری هلیکوباکترپیلوری است که منجر به گاستریت، زخم معده، زخم های گوارشی و در نهایت سرطان معده می شود. شیرین بیان یکی از گیاهان دارویی است که در درمان عفونت های باکتری هلیکوباکترپیلوری استفاده می‌شود. اسید گلیسیریزین موجود در شیرین بیان می تواند در برابر رشد هلیکوباکتر پیلوری از فرد محافظت کند و می تواند اثرات درمانی در علائم سوهاضمه یا هضم اختلال ایجاد کند. شیرین بیان باعث از بین رفتن میکروب های معده می شود و باکتری مولد زخم معده را از بین می برد.
شیرین بیان و اسید معده
ریشه شیرین بیان درصورت استفاده به شکل دگلیسریزین شده سبب افزایش ترشح موکوس در معده شده و بدین شکل از معده و مری در برابر اسید معده محافظت می‌کند. شیرین بیان سطح اسید معده را پایین می‌آورد، سوزش معده و سوء هاضمه را کم می‌کند و در نهایت به عنوان یک ضد یبوست ملایم عمل می‌کند. با افزایش میزان استرس بدن اسید معده هم افزایش می‌یابد که درد شدید و التهاب را به دنبال دارد. شیرین بیان در کاهش استرس و کنترل هورمون استرس (کورتیزول) نقش دارد بنابراین با مصرف شیرین بیان میتوان هورمون استرس را کنترل کرد.
عوارض جانبی احتمالی خوردن زیاد شیرین بیان
اگرچه ریشه شیرین بیان می تواند یک افزودنی سالم به رژیم غذایی شما باشد، مهم است که توجه داشته باشید که احتمال وجود یک چیز خوب بسیار زیاد است.
جولی آپتون می گوید:
“اگر شیرین بیان بیش از حد مصرف شود، ممکن است منجر به سطوح خطرناک پتاسیم پایین شود که می تواند منجر به بیماری های قلبی و همچنین ضعف عضلانی شود.”
این گیاه را می توان برای بسیاری از افرادی که شرایط پزشکی خاصی دارند یا داروهای خاصی مصرف می کنند که با ترکیبات زیست فعال آن تداخل دارند، منع مصرف دارد. به عنوان مثال، برخی از داروهای بیماری قلبی نباید با شیرین بیان و همچنین افراد مبتلا به برخی بیماری های کلیوی مصرف شوند.
سازمان غذا و داروی ایالات متحده هشدار می دهد که برای افراد بالای 40 سال، خوردن دو اونس شیرین بیان سیاه در روز به مدت حداقل دو هفته می تواند شما را در بیمارستان بستری کند، بنابراین تعداد روزهای مصرف این گیاه را محدود کنید و مطمئن شوید که بیشتر از این گیاه مصرف نکنید. بیش از دو اونس در یک زمان. اگر سابقه بیماری قلبی و/یا فشار خون بالا دارید، حتما به مقدار مصرفی که می خورید دقت کنید (و مطمئن شوید که از سایر غذاهای مضر برای قلب خودداری کنید). در غیر این صورت، ریشه شیرین بیان برای خوردن بی خطر است و می توان از آن برای بسیاری از جنبه های سلامتی استفاده کرد.
ماسک شیرین بیان
ماسک شیرین بیان با داشتن مواد مغذی خود می‌تواند به خوبی پوست را تغذیه کند و باعث سلامت پوست شود. ماسک شیرین بیان سبب درخشندگی و زیبایی پوست می‌شود. شیرین بیان خاصیت ضد التهابی دارد و از این طریق تیرگی یا سرخ شدن پوست که حاصل از التهاب است را بهبود می‌بخشد. ماسک شیرین بیان حاوی ماده‌ای مغذی به نام فلاونوئید است که به رفع لک‌های پوست کمک می‌کند. ویژگی ساختاری فلاونوئید باعث پراکنده شدن ملانین در سطح پوست می‌شود. گسترده شدن ملانین در سطح پوست سبب روشن شدن پوست شده و لک‌های پوست را از بین می‌برد. عصاره شیرین بیان در ترکیبات زیبایی به عنوان شفاف کننده پوست به کار می‌رود و میتوان از عصاره شیرین بیان در ترکیبات کرم‌های آرایشی صورت نیز استفاده کرد. ماسک شیرین بیان برای انواع پوست‌های چرب و خشک مناسب است.
طرز تهیه ماسک شیرین بیان
۱–ماسک شیرین بیان برای رفع لک پوست
برای تهیه این ماسک یک قاشق مرباخوری از پودر شیرین بیان را با یک قاشق غذاخوری روغن بادام، یک قاشق غذاخوری شیر، یک قاشق غذاخوری آبلیمو و یک قاشق غذا خوری ترکیب می‌کنیم و ترکیب حاصل را بر روی پوست قرار می‌دهیم و به آرامی ماساژ می‌دهیم. بعد از گذشت ۳۰ دقیقه صورت را بل آب گرم یا آب ولرم بشویید.
۲–ماسک شیرین بیان و موز برای روشن شدن پوست
برای تهیه این ماسک ۲۰ گرم ریشه شیرین بیان پودر شده را با ۳۰ سی‌سی گلاب به خوبی ترکیب می‌کنیم. در ظرف دیگری نصف موز را له کرده و با زرده تخم مرغ ترکیب می‌کنیم. این دو ترکیب را با هم مخلوط کرده و به آن ۲۰ گرم عسل اضافه می‌کنیم. این ماسک را روی صورت تمیز و شسته شدع به مدت ۳۰ دقیقه قرار دهید. سپس صورت خود را با آب گرم بشویید. برای اثربخشی این ماسک، به مدت چهارهفته و هفته ای دو بار از آن استفاده کنید.
۳–از بین برنده لک‌های پوستی با شیرین بیان
پودر شیرین بیان به از بین رفتن لک‌های پوست و شفاف شدن پوست کمک می‌کند. یک قاشق غذاخوری پودر شیرین بیان را با یک تا یک و نیم قاشق غذاخوری گلاب مخلوط کنید. این ماسک به مدت ۲۰ دقیقه روی پوست تمیز بگذارید و سپس پوست خود را بشویید.
طرز خوردن شیرین بیان
شربت شیرین بیان: برای تهیه شربت شیرین بیان باید ریشه بدون پوست گیاه شیرین بیان را پودر کنید و پودر به‌دست آمده را با آب مخلوط نمایید و آنقدر بجوشانید تا غلیظ شود.
عصاره یا عرق شیرین بیان
از عصاره شیرین بیان حداکثر ۳۰ میلی گرم/میلی لیتر در روز می‌تواند استفاده شود.
پودر شیرین بیان
پودر ریشه شیرین بیان روزانه حداکثر تا ۷۵ میلی گرم در روز می‌تواند مصرف شود.
چای و دمنوش شیرین بیان
برای تهیه دم کرده شیرین بیان باید ۵۰ گرم ریشه شیرین بیان بدون پوست را آسیاب کنید و در یک لیتر آب جوش بریزید و بگذارید مدت ۱۰ دقیقه دم بکشد. از چای و دمنوش شیرین بیان روزانه یک فنجان می‌تواند استفاده شود. در اروپا از شیرین بیان آب نبات‌هایی با طعم تند تهیه می‌شود. در چین از شیرین بیان به عنوان چاشنی در پخت غذا و برای خوش طعم کردن سوپ استفاده می‌شود. همچنین در ایتالیا با ریشه شیرین بیان برای خوش‌بو کردن دهان می‌جوند. از دیگر مصارف شیرین بیان قرص شیرین بیان است.
دمنوش شیرین بیان
برای تهیه دمنوش شیرین بیان باید یک قاشق چای‌خوری پودر ریشه شیرین بیان را با یک لیوان آب‌جوش مخلوط کنید و اجازه دهید به مدت ده دقیقه دم بکشد. سپس می‌توانید از این دمنوش بنوشید.
